Οι φάροι, σύμβολα ελπίδας και καθοδήγησης, ενέπνευσαν λογοτέχνες, ποιητές και καλλιτέχνες, συνδέοντας τη ναυτοσύνη με την ανθρώπινη ψυχή.

Οι φάροι ή φανοί ή φανοδοκοί ή φανάρια είναι οι τεχνητές φωτεινές πηγές στα λιμάνια ή στους θαλάσσιους δρόμους. Ξεκίνησαν απο δαυλοί ή πυρσοί με λάδι λάμποντας μέσα στη νύχτα, τοτε που οι πλόες το βράδυ δεν ήταν εύκολοι.
Η Ιστορία των Φάρων αναφέρεται στην ανάπτυξη της χρήσης πύργων, κτιρίων ή άλλων τύπων κατασκευών ως βοήθημα στην πλοήγηση για τους ναυτικούς πιλότους στη θάλασσα ή σε εσωτερικές πλωτές οδούς
Η αναγκαιότητα των φάρων για την ασφαλή ναυσιπλοΐα ξεκινά από τα αρχαία χρόνια. Οι φάροι υποστηρίζουν τη ναυσιπλοΐα τοποθετημένοι στους θαλασσινούς δρόμους, αποτρέποντας ναυάγια και προσαράξεις. Η όψη ενός φάρου θεωρείται σύμβολο σιγουριάς και της ελπίδας για τους ναυτικούς, παλαιότερα ήταν το μόνο οπτικό σύμβολο όταν πλησιάζουν τα πλοία στη στεριά.
Για κάθε ναυτικό, “φάρος” σημαίνει ελπίδα, αισιοδοξία και ασφάλεια της ρότας του. Για τον υπόλοιπο κόσμο είναι ένα θέμα, που θέλοντας και μη, αγγίζει πάντα κάποιες λεπτές χορδές της ψυχής μας.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Φάροι από μόνοι τους είναι ένα θέμα που ελκύει το ενδιαφέρον όλων των ειδών τέχνης, όχι μόνο της ζωγραφικής αλλά και της λογοτεχνίας, της ποίησης και του κινηματογράφου και της φωτογραφίας γιατί πίσω από τους επιβλητικους πέτρινους τοίχους τους, τούς διαβρωμένους από την αλμύρα, κρύβουν δύναμη, μυστήριο, μοναξιά, περιπέτεια και συγχρόνως απέραντη γαλήνη. Μέχρι και παιχνιδια εμπνέονται απο τους φάρους.
Οι φάροι αποτελούν σημαντικό σύμβολο τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια λογοτεχνία και ποίηση, με μεταφορική ή αλληγορική σημασία αντιπροσωπεύοντας έννοιες ως οδηγός, ελπίδα, σωτηρία, μοναξιά, απομόνωση, αγώνα, καθήκον, στοχασμός και αυτογνωσία και ανθρώπινο μόχθο.
Τα ελληνικά νησιά και οι φάροι τους συχνά εμφανίζονται σε ποιήματα και πεζά ως σύμβολα της ελληνικής θάλασσας και του πολιτισμού. Για παράδειγμα, ο Φάρος του Αγίου Νικολάου στη Μύκονο ή ο Φάρος του Αιγαίου αναφέρονται σε λογοτεχνικά έργα που τιμούν την ελληνική ναυτοσύνη και το θαλάσσιο πνεύμα.
Επιπλέον, οι φάροι και η ζωή των φαροφυλάκων έχουν εμπνεύσει διάφορα λογοτεχνικά έργα, λόγω της απομόνωσης, της μοναξιάς και του μυστηρίου που περιβάλλει αυτές τις θέσεις. Οι μεν φάροι ως σύμβολα της απομόνωσης, της επιμονής, αλλά και της ελπίδας και της καθοδήγησης, οι δε φαροφύλακες, με τη μοναχική τους ζωή και τις συναισθηματικές τους αναταραχές, είναι συνήθως χαρακτήρες που προσφέρουν μια ενδιαφέρουσα μελέτη της ανθρώπινης φύσης σε ακραίες συνθήκες.
Οι Έλληνες συγγραφείς έχουν προσφέρει αρκετά έργα που συνδέονται με φάρους και φαροφύλακες, συχνά χρησιμοποιώντας τον φάρο ως σύμβολο απομόνωσης, εσωτερικής αναζήτησης, ή ακόμη και ως σύμβολο φωτός και καθοδήγησης μέσα από τις δύσκολες στιγμές της ζωής.

1. Το Μαξιλάρι της Παναγίας – Γιώργος Ιωάννου
Στο έργο αυτό, που αναφέρεται σε μια παραθαλάσσια κοινότητα, ο φάρος αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς τόπους της αφήγησης. Η ζωή στο νησί, η απομόνωση και οι ανθρώπινες σχέσεις είναι κεντρικά θέματα του έργου. Ο φάρος λειτουργεί ως σύμβολο της απομόνωσης και της προστασίας, αλλά και της ανάγκης για επαφή με τον κόσμο.
2. Η Δίκη – Νίκος Καζαντζάκης
Στο έργο του Καζαντζάκη, η απομόνωση και η αίσθηση του άγνωστου είναι κοινά θέματα, και ο φάρος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σκηνικής δράσης του έργου, αν και δεν είναι το κεντρικό σύμβολο. Η χρήση του φάρου στην αφήγηση συνδέεται με τη μοναχική θέση του ήρωα και την αναζήτηση του νοήματος της ζωής.
3. Το Νησί – Άλκη Ζέη
Σε αυτό το μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου, ο φάρος αποτελεί κεντρικό στοιχείο για την ατμόσφαιρα του νησιού όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Η απομόνωση που βιώνουν οι χαρακτήρες είναι έντονη και ο φάρος λειτουργεί ως σύμβολο της αναμονής και της αίσθησης ότι υπάρχει πάντα κάτι πέρα από τον ορίζοντα.
4. Ματωμένα Χώματα – Ιωάννα Καρυστιάνη
Ενώ το έργο αυτό επικεντρώνεται στην Κατοχή και τη δύσκολη ζωή των ανθρώπων της υπαίθρου, η απομόνωση είναι ένα κεντρικό θέμα που αναφέρεται και μέσω της συμβολικής εικόνας του φάρου, ο οποίος στην παραδοσιακή ελληνική αντίληψη είναι συχνά συνδεδεμένος με την απομόνωση, τη μοναξιά και την ελπίδα.
5. Ο Φάρος – Στρατής Τσίρκας
Το έργο του Στρατή Τσίρκα, με τον τίτλο “Ο Φάρος”, αναφέρεται στη ζωή των ανθρώπων σε ένα απομονωμένο νησί, με φάρο που παίζει ρόλο καθοδηγητικό και ψυχολογικό. Στην παράδοση της ελληνικής λογοτεχνίας, οι φαροφύλακες συνδέονται με την απομόνωση, τον αγώνα για επιβίωση και την αέναη αναζήτηση νοήματος.
6. Η Φωλιά – Ιωάννης Συκουτρής
Στο έργο του Συκουτρή, η έννοια του φάρου ως φωτός και καταφύγιο αναδεικνύεται στην περιγραφή της συναισθηματικής απομόνωσης του ήρωα, ο οποίος προσπαθεί να βρει το νόημα της ζωής του μέσα από τη μοναξιά και την απομάκρυνση από τον κόσμο.
7. Ο Φάρος – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ένα διήγημα όπου ο φάρος δεν είναι απλώς ένα ναυτικό βοήθημα, αλλά συμβολίζει τη σταθερότητα και τη μοναχικότητα του φαροφύλακα, καθώς και τη μοναδική σύνδεσή του με το θείο και τη φύση.
8. Συμβολική χρήση του φάρου σε νεοελληνική ποίηση
Ο Φάρος συχνά συνδέεται με την ιδέα της καθοδήγησης και της ελπίδας, ιδιαίτερα σε ποιήματα που εκφράζουν το ταξίδι, την αναζήτηση και την αυτογνωσία. Ποιητές όπως ο Σεφέρης και ο Ελύτης χρησιμοποιούν τον φάρο μεταφορικά – ως σημείο εσωτερικού προσανατολισμού ή πνευματικού φωτός.
– Οδυσσέας Ελύτης
Στον “Ήλιο τον Πρώτο” και γενικά στη “Μαρία Νεφέλη”, ο φάρος εμφανίζεται ως σύμβολο φωτός, προσανατολισμού, αλλά και μοναξιάς. “Είμαι ένας φάρος. Μόνος. / Δεν ξέρω τι φυλάγω. / Όμως ανάβω.”
Ο φάρος εδώ είναι υπαρξιακό σύμβολο· η μοναχικότητα του ποιητή που επιμένει να φωτίζει.
– Ντίνος Χριστιανόπουλος
Αναφέρεται μελαγχολικά σε έναν παλιό φάρο της Θεσσαλονίκης. Η εικόνα του φάρου λειτουργεί ως αναμνηστικό τοπίο, συνδεδεμένο με την απώλεια και το παρελθόν και την αναζήτηση του άλλου, φωτίζοντας εσωτερικά πάθη.
– Γιώργος Σεφέρης
Στο έργο του υπάρχουν θαλάσσια τοπία, νησιά, και λιμάνια – αν και δεν αναφέρεται συχνά ρητά ο φάρος, η λειτουργία του φωτός μέσα στο σκοτάδι είναι παρούσα – ιδιαίτερα στην ερμηνευτική μεταφορά της πορείας του ανθρώπου/ποιητή προς το άγνωστο. Γενικά, μπορούμε να πούμε πως, οι φάροι στη λογοτεχνία λειτουργούν ως ισχυρά σύμβολα που εμπνέουν και καθοδηγούν τους χαρακτήρες και τους αναγνώστες, υπενθυμίζοντας ότι ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές, υπάρχει ένα φως που μπορεί να δείξει τον δρόμο.
Συνοπτικά, οι φάροι στην λογοτεχνία αποτελούν ισχυρά σύμβολα που διαπερνούν πολιτισμούς και εποχές, μεταφέροντας μηνύματα ελπίδας, καθοδήγησης και φωτός σε δύσκολους καιρούς. Είτε στην ελληνική είτε στην παγκόσμια λογοτεχνία, συνεχίζουν να εμπνέουν και να συμβολίζουν την ανθρώπινη επιθυμία για φως και κατεύθυνση στη ζωή.
Φάροι και τουρισμός
Οι φάροι είναι αξιοθέατο που προσεγγίζει λάτρεις του τοπίου και περιπατητές. Άλλοι φάροι είναι προσβάσιμοι εύκολα, και άλλοι προσεγγίζονται με μονοπάτια και χωματόδρομους. Υπάρχουν και φάροι που μπορείς να πάς μόνο από τη θάλασσα, βρίσκονται απομονωμένοι είτε σε βραχονησίδες είτε σε περιοχές που δεν είναι κατοικημένες.

Ο δρ. Δημήτρης Προκοπίου είναι εκπαιδευτής ενηλίκων, Ναυτιλιακών Σπουδών και Τουριστικών και Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Είναι σύμβουλος τουρισμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Γεννηθείς στις 22 Ιουνίου 1982 στη Θεσσαλονίκη και απόφοιτος του 1ου Γενικού Λυκείου Νεάπολης. Είναι εν ενεργεία Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού εκ της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού (Σ.Μ.Υ.Ν.) από όπου εξήλθε το 2002. Κάτοχος πτυχίου Διοίκησης και Οικονομίας στον τομέα της Ναυτιλίας, αυτοδύτης και ιστιοπλόος. Νυμφευμένος και πατέρας τριών τέκνων.

Source: traveldailynews.gr