Το ΙΜΜΑ παρουσιάζει σπάνιους ναυτικούς χάρτες, αναδεικνύοντας τη συμβολή Βρετανών υδρογράφων του 19ου αιώνα στη χαρτογράφηση του Αιγαίου.

Το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ) διοργανώνει την έκθεση ναυτικών χαρτών του ομότιμου καθηγητή κ. Παρασκευά Σαββαΐδη με τίτλο “Ανάμεσα στα κύματα και τους χάρτες του Αιγαίου”, από τις 22 Νοεμβρίου 2024 έως τις 31 Μαρτίου 2025.
Η έκθεση αναδεικνύει τις προσπάθειες των Βρετανών υδρογράφων του 19ου αιώνα, οι οποίοι εξερεύνησαν και χαρτογράφησαν το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο, δημιουργώντας εξαιρετικής ποιότητας ναυτικούς χάρτες για τη ναυσιπλοΐα, το εμπόριο και τις στρατηγικές ανάγκες της Μεγάλης Βρετανίας. Η δουλειά τους συνέβαλε στην πρόοδο της αρχαιολογίας, της γεωγραφίας και των φυσικών επιστημών, ενώ οι χάρτες τους χρησίμευσαν και ως τεκμήρια της ελληνικής ιστορίας και του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, ρίχνει φως στην καθοριστική συμβολή των Βρετανών υδρογράφων του 19ου αιώνα στη χαρτογράφηση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Μέσα από την παρουσίαση περισσότερων από 30 σπάνιων ναυτικών χαρτών, η έκθεση αναδεικνύει την εξαιρετική τεχνική ακρίβεια και το επιστημονικό ενδιαφέρον πίσω από τις δουλειές των Βρετανών υδρογράφων. Οι χάρτες αυτοί, που αποτύπωναν με ακρίβεια λιμάνια, ακτογραμμές και νησιωτικές περιοχές, ήταν αναγκαίοι όχι μόνο για την ασφαλή ναυσιπλοΐα, αλλά και για την κατανόηση των γεωγραφικών χαρακτηριστικών της περιοχής.

Η ναυτική χαρτογράφηση της Ανατολικής Μεσογείου από τους Βρετανούς υδρογράφους τον 19ο αιώνα, με πρωτοστάτη τον Francis Beaufort, αποτέλεσε ένα σημαντικό σημείο καμπής στην ιστορία της ναυσιπλοΐας, της επιστήμης και της πολιτικής στρατηγικής. Οι προσπάθειες των Richard Copeland, Thomas Spratt και Thomas Graves, και κυρίως του Beaufort, δεν περιορίστηκαν μόνο στη δημιουργία χαρτών για τη ναυσιπλοΐα. Αντίθετα, η εργασία τους επηρέασε βαθιά τη στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου στην περιοχή, ενίσχυσε την επιστημονική γνώση και άφησε έναν πολιτιστικό αντίκτυπο που συνδέθηκε με την ελληνική αρχαιότητα. Ο κ. Francis Beaufort, επικεφαλής των βρετανικών υδρογραφικών αποστολών, είναι γνωστός ως ο «πατέρας» της σύγχρονης υδρογραφίας. Με την εφαρμογή νέων τεχνικών και την ακριβή καταγραφή των θαλάσσιων διαδρομών, των ακτών και των λιμανιών, οι χάρτες που δημιούργησε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ασφαλή ναυσιπλοΐα, κάτι που ήταν ζωτικής σημασίας για τη βρετανική κυριαρχία στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο, οι υδρογραφικές αποστολές του Beaufort δεν είχαν μόνο πρακτικό σκοπό. Αντιπροσώπευαν μια στρατηγική κίνηση για την ενίσχυση της βρετανικής επιρροής στην περιοχή, διασφαλίζοντας τις ναυτιλιακές διαδρομές και προστατεύοντας τα εμπορικά συμφέροντα της Αυτοκρατορίας. Οι ναυτικοί χάρτες της εποχής δεν ήταν απλά εργαλεία ναυσιπλοΐας, αλλά αποτελούσαν και στρατηγικά εργαλεία, που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της βρετανικής παρουσίας και στη διατήρηση της πολιτικής και στρατιωτικής υπεροχής της στη Μεσόγειο.
Μια ιδιαίτερη και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πτυχή του έργου του Beaufort ήταν το έντονο ενδιαφέρον του για την ελληνική αρχαιότητα. Ο Beaufort, πέρα από τις στρατηγικές και ναυτικές του γνώσεις, ήταν βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και της κλασικής παιδείας, κάτι που επηρέασε σημαντικά την υδρογραφική του προσέγγιση. Οι αποστολές του δεν περιορίζονταν μόνο στη χαρτογράφηση των φυσικών χαρακτηριστικών των ακτών, αλλά συνδύαζαν την επιστήμη της υδρογραφίας με την αρχαιολογία, αναζητώντας αρχαία μνημεία και τοποθεσίες που είχαν πολιτιστική αξία. Αυτό το ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική ιστορία αντανακλάται στο έργο των υδρογράφων της εποχής, οι οποίοι ήθελαν να συνδέσουν τη σύγχρονη γεωγραφία με την αρχαία κληρονομιά, προσδίδοντας στους χάρτες τους μια πολιτιστική διάσταση. Οι αναφορές στην αρχαιότητα, η επιθυμία να ενσωματωθούν τα ιστορικά στοιχεία στους χάρτες, ενίσχυαν την πολιτιστική αξία αυτών των έργων, καθιστώντας τα όχι μόνο εργαλεία ναυσιπλοΐας, αλλά και πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα.
Οι ναυτικοί χάρτες του Beaufort και των συνεργατών του είχαν και μια ισχυρή επιστημονική διάσταση. Η ακριβής καταγραφή της τοπογραφίας, των θαλάσσιων ρευμάτων και των φυσικών χαρακτηριστικών της Ανατολικής Μεσογείου, συνέβαλε στην ανάπτυξη της γεωγραφίας και της ωκεανογραφίας. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις υδρογραφικές αποστολές υπήρξαν θεμελιώδη για την κατανόηση των θαλάσσιων συνθηκών και της γεωλογίας της περιοχής. Οι αναγνώσεις αυτών των χαρτών είχαν αντίκτυπο πέρα από τη ναυσιπλοΐα και τη στρατηγική. Η έρευνα και η καταγραφή των φυσικών χαρακτηριστικών του Αιγαίου και της Μεσογείου συνέβαλαν στην επιστημονική πρόοδο, διαμορφώνοντας τις βάσεις για τη σύγχρονη ναυτιλία και τις επιστήμες της φύσης.

Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών εκθεμάτων της έκθεσης ξεχωρίζει ο χάρτης “Mediterranean Archipelago“, που θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έργα της βρετανικής υδρογραφίας του 19ου αιώνα. Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει με εξαιρετική λεπτομέρεια το Βόρειο Αιγαίο και τα γύρω νησιά, παρέχοντας μία μοναδική εικόνα της γεωγραφίας της περιοχής εκείνη την εποχή. Η αναλυτική αυτή καταγραφή των θαλάσσιων οδών, των λιμανιών και των ακτών αποτέλεσε θεμέλιο για την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας και την ασφάλεια των ναυτικών ταξιδιών στη Μεσόγειο. Με τον τρόπο αυτό, το κοινό μπορεί να εκτιμήσει την πολυδιάστατη σημασία των έργων αυτών, που υπερβαίνουν τις τεχνικές πτυχές και αναδεικνύουν την έντονη σύνδεση της ναυτιλίας με τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τον πολιτιστικό διάλογο της εποχής.
Ένα ακόμα στοιχείο που θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς, πέρα από τις βυθομετρήσεις κυρίως στις ακτές και τα λιμάνια, είναι οι παράκτιες όψεις σε πολλούς χάρτες. Πρόκειται για την εικόνα που αντίκριζε κάποιος ναυτικός πάνω στο πλοίο την ώρα που πλησιάζει τις ακτές. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε εναλλακτικός τρόπος καθοδήγησης του πλοηγού, όπως φωτογραφίες ή δορυφορικά συστήματα, γινόταν χρήση μιας εικόνας. Οι συγκεκριμένες παράκτιες όψεις έχουν διαστάσεις λίγα μόνο εκατοστά, σχεδιασμένες όμως με τεράστια ακρίβεια και λεπτομέρεια, που, σε περίπτωση μεγέθυνσης, αποτυπώνουν με φωτογραφική ακρίβεια την εκάστοτε τοποθεσία, όπως η Θεσσαλονίκη.

Η Γιώτα Μοσχοπουλίδου είναι πτυχιούχος Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων και Απόφοιτη Μεταπτυχιακού ΔΠΜΣ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιστημονική κατεύθυνση “Τουρισμός και Περιφερειακή Ανάπτυξη”.Δραστηριοποιείται ως Επιστημονική Σύμβουλος Τουριστικής Ανάπτυξης, με πολυετή εμπειρία στο φάσμα του τουριστικού γίγνεσθαι και εξειδίκευση στο Τουριστικό Μάρκετινγκ και την Περιφερειακή Ανάπτυξη.Ως επιστημονική συντάκτρια του TravelDailyNews αρθρογραφεί πάνω σε θέματα Ανάπτυξης/Βιωσιμότητας/Καινοτομίας- Τεχνολογίας/Εναλλακτικών Μορφών και Πολιτισμού. Είναι υπεύθυνη για τις βιβλιοπαρουσιάσεις του επιστημονικού κλάδου του τουρισμού.
Source: traveldailynews.gr